کوهستان وطبیعت دانشکده دوم پرسنل شاغل در واحد مطالعات وحفاظت منابع آب به خصوص برای زمین شناسان می باشد. پیوند با کوهستان موجب گستردگی دید کارشناس وافزایش دانش زمین شناسی آن خواهد شد. ولذا ضروری است که کارشناسان و زمین شناسان عزیر با طبیعت وکوهستان دوست ورفیق باشند.
دراین ارتباط همواره سعی داشتم حتی الامکان پیوندی بین همکاران به خصوص زمین شناسان با طبیعت وارتفاعات استان که حدودا سه پنجم مساحت استان را شامل می گردد برقرارنمایم. یک راه ساده وکم هزینه ودرعین حال پرمنفعت دربر قراری این ارتباط، ورزش کوهنوری می باشد. این تجربه از اولین برنامه کوهنوردی رسمی، که با یک گروه ۵ نفره از طرف فدراسیون کوهنوردی کشور(درآن زمان گیلان هیئت کوهنوردی نداشت) به عنوان اولین فاتحین قله شاه معلم داشتم، عایدم گردید. درآن برنامه ۵ روزه {درآن هنگام(سال۱۳۵۳) به دلیل عدم وجود جاده یا مسیری مشخص برای رسیدن به قله ناچارا با استفاده از نقشه وقطب نما تعین مسیر می گردید به همین دلیل رسیدن به قله که طبق برنامه زمان بندی شده هم انجام شد ۴روز طول کشید}سازندها وفسیل هائی را دیدم (فسیل آمونیت دریک آئینه گسلی که بی شباهت با تابلوی نقاشی نبود)که یقینا اگر توفیق عضویتم درآن گروه کوهنوردی نبود هرگز چنین فرصتی برایم فراهم نمی شد. در طول خدمت اداری اگر توفیق همراه کردن همکاران زمین شناس در برنامه های کوه نوردی رانداشتم این توفیق راداشتم که کلیه مطالعات زمینشناسی وهیدروژئولوژی گیلان وگاه زنجان را بدون اینکه کمکی از مشاوری گرفته شود،باکمک همکاران وپرسنل امورمطالعات منابع آب انجام دهیم. حتی درمواقعی هم بخش مطالعات زمینشناسی وهیدروژئولوژی واگذار شده به مشاور را از شرح خدمات مشاورحذف وبا کمک وهمیاری ،همکاران زمین شناس انجام داده ایم که ازدیگر مزایای آن عبارت بوده از: دقت بیشتردراجرای برنامه ،وکاهش هزینه تا حد کمتراز۱۰% وبالاتر ازهمه افزایش افق دید،تجارب ودانش کارشناس و اشراف کارشناس مربوطه به منطقه وقدرت اتکاء به نفس و اظهار نظر کارشناسانه کارشناس، به کلامی ساده،رشد کارشناس مربوطه به مفهوم کارشناس. .برای آگاهی زمین شناسان عزیز عرض می کنم در سطح استان گروه های کوهنوردی متعدد زیر نظر هیئت کوهنوردی استان وجود دارند که به طور منظم هرگروه ،حدودا ماهی دوبار برنامه کوهنوردی دارند . که برنامه آن ها شامل تاریخ، زمان حرکت، مسیر حرکت ومنطقه یا قله موردنظر درشش ماهه اول ودوم هرسال تنظیم ودر اول هر۶ ماه اعلام می گردد. این امر برای برنامه ریزی وهماهنگ شدن بسیار مفید می باشد. شاید در شرایط عادی بازدید از بخش های مختلف کوهستان که حدودسه پنجم مساحت استان را زیرپوشش دارند به دلایل متعدد از جمله نداشتن راه دسترسی حتی راه مالرو،و وجود حیوانات درنده در پاره ای نقاط و… مقدور نباشد. لیکن در قالب پیوند با گروه های کوهنوردی بسترآماده شده وموقعیت ایجاد می گردد. علاوه برآن مزایای دیگری هم دراین برنامه وجوددارد که اهم آن ها عبارتنداز:
– اگر درطول هفته به دلیل مشغله کاری یا هردلیل دیگر فرصت رفتن به باشگاه وورزش که لازمه زندگیست نباشد یک روزتعطیل اختصاص پیدامی کند به ورزش جمعی درفضای بازطبیعی،
– رشد فرهنگ طبیعت گردی وطبیعت دوستی وحفظ طبیعت،اجرای برنامه جمعی وهماهنگ وانضباط پذیری .
– شناخت بهتر زیبائی های خلقت به خصوص دراستان زیبا وسرسبزگیلان که در هر مسیر ومنطقه آن جلوه ای اززیبائی های آفرینش خودنمائی می کند. هرفصل سال ،درهرشرایط آب وهوائی: باران، آفتاب یا مه جلوه ورنگ وبوی خاص ودلنشین خودرادارد.
– مزایای فراوانی هست که جهت پرهیزازاطاله کلام ازذکر همه خودداری می شود.لیکن چیزی که بیشتر درارتباط با عزیزان زمین شناس مدنظر است ره آورد این برنامه در شناخت سازندهای زمین شناسی وا شکال وساختمان های زمین شناسی می باشد . یادآور می شود که نظم ودیسیپلین حاکم در برنامه کوهنوردی( که برای هر گروه کوهنوردی منضبط، طبق برنامه وزمانبندی مربوطه وعاری از هرنوع مخاطرات الزامی است ) مجال بررسی سازندها ، اشکال وساختمان های زمین شناسی نیست. لیکن همان مشاهدات وبررسی های عبوری در حد برداشت UTM، گرفتن چند عکس در حین عبور، تاثیر لازم را درشناخت موقعیت سازند ،ایجاد انگیزی در مطالعه وبررسی کتابخانه ای ؛ رشد روحیه تحقیقی درنهایت ارتقاء دانش کارشناس خواهد داشت .درهرحال توصیه من به زمین شناسان جوان این است که اگر مشغله کاری وشرایط حاکم موقعیت وامکان چنین بررسی هائی را نمی دهد با پیوستن به گروه های کوهنوردی شهر خود،هم اززیبائی های طبیعت لذت ببرند، هم طبیعت زیبای استان گیلان را بهتر بشناسند. بااین ورزش هوازی سلامتی وتوانمندی جسمی وروحی خودرا تضمین نمایندوهم درارتباط با مسایل زمین شتاسی دید وشناخت بهتر وبیشتر ازمنطقه بدست آورند. این شناخت با گذشت زمان وتکرارپیمایش ها نیزافزون ترخواهدشد. ضمنا دراین پیمایش ها مناطقی موردبازدید قرار می گیرند که درشرایط معمول شاید هیچوقت امکان بازدیداز آنجاها میسر نگردد .به صورت فردی هم طبیعت گردی وکوهنوردی به هیجوجه توصیه نمی شود زیرا مخاطرات زیادی دربردارد وخودنیز بارها تجربه کرده وحتی باشرایطی مواجه شدم که مرگ را جلوی چشم هایم دیده ام. دوستان زمین شناس ،خوب می دانند که سازندهای آهکی درارتباط بامنابع آب نقش بسیار موثری دارند. ازجمله : جذب بخش قابل ملاحظه ای از نزولات جوی ازطریق درزو شکاف واشکال متنوع کارست موجود درغالب سنگ های آهکی وذخیره سازی آن ها وتشکیل مخازن آبی کارستی. وخروج تدریجی آن ها به صورت چشمه سار.- تامین بخش عمده جریان پایه رودخانه ها. – ظهورچشمه ساران غالبا پرآب که منابع ومخازن آب آن ها، سنگ های آهکی می باشند .- وجود درز وشکاف واشکال متنوع ومتعدد کارستی باجذب بخش قابل ملاحظه ای از نزولات موجب کاهش یا به تاخسر انداختن سیلاب می گردد. و…..
– به اعتقاد اینجانب زمین شناسانی که در بخش مطالعات وحفاحظت منابع آب فعالیت دارند ضرورتا با ید انواع سازند های آهکی گستره فعالیت خود واشکال متنوع کارستی را بشناسند.تجربه نشان داده که درشرایط معمول دستیابی به این شناخت به راحتی مقدور نیست .ارزان ترین وراحت ترین شیوه دستیابی به این شناخت فعالیت در گروه های کوهنوری می باشد.مطالبی را که تحت عنوان پراکنش سازند های آهکی دراستان گیلان دراین وب ارائه شده از دستاورد های جنبی فعالیت کوهنوردی اینجانب است . مطالب موردنطر به دلایل مختلف ازجمله کمبود امکانات درگذشته مثل دوربین دیجیتال،G.P.S. مقید بودن به رعایت انضباط ومقررات کوهنوردی ، در اختیارنداشتن زمان لازم ، مجاز نبودن به خروج از صف وردیف کوهنوردان(به طور معمول دربرنامه های کوهنوردی ، کوهنوردان موظف به حرکت خطی وپشت سرهم می باشندواین نظم باهدایت مسئول گروه، راهنما یان گروه وکوهیاران ، جلودار وعقب داردرطول مسر حرکت حفظ می گردد) و….دارای نواقص وخطا می باشد.امید است زمین شناسان جوان وپرانرژی این مطالب را در حد یک گام تلقی نموده دراصلاح وتکمیل آن بکوشند.
محمد پورهوشیار