این وبسایت جهت انتشار تجارب شخصی محمد پورهوشیار می باشد.
ایران با توجه به موقعیت جغرافیائی آن که بین مدارات ۲۵ تا ۴۰ درجه عرض شمالی ونصف النهارات ۴۴تا۶۴ درجه طول شرقی واقع شده است ، ازمناطق خشک جهان به شمار می رود. میزان متوسط بارش سالیانه ایران حدود۲۵۰ میلیمتر است که کمتراز یک سوم متوسط بارش سالیانه کره زمین ، که مقدارآن ۸۴۰ میلیمتر است، می باشد. این مقدارریزش بارش سالیانه کشور نیز توزیع یکنواخت ندارد به طوری که در ۲۸ درصد سطح کشور مقدارمتوسط بارش سالیانه کمتر از ۱۰۰ میلیمتر ودر ۹۶درصد از سطح کشور متوسط بارش سالیانه کمتراز ۲۰۰ میلیمتر می باشد.
تاریخ صعود: ۱۰/۱۰/۱۳۸۶ ساعت حرکت ازمبداء : ۴ بامداد
مسیرحرکت : رشت-رودسر-رحیم آباد-قلعه گردون- درازلات-پلام-گرمابدشت-سی پل-تره پو-ویلنی-درگاه-گیری -سپارده-لیماگوآبر-لشکان .
کوهستان وطبیعت دانشکده دوم پرسنل شاغل در واحد مطالعات وحفاظت منابع آب به خصوص برای زمین شناسان می باشد. پیوند با کوهستان موجب گستردگی دید کارشناس وافزایش دانش زمین شناسی آن خواهد شد. ولذا ضروری است که کارشناسان و زمین شناسان عزیر با طبیعت وکوهستان دوست ورفیق باشند.
دراین ارتباط همواره سعی داشتم حتی الامکان پیوندی بین همکاران به خصوص زمین شناسان با طبیعت وارتفاعات استان که حدودا سه پنجم مساحت استان را شامل می گردد برقرارنمایم. یک راه ساده وکم هزینه ودرعین حال پرمنفعت دربر قراری این ارتباط، ورزش کوهنوری می باشد. این تجربه از اولین برنامه کوهنوردی رسمی، که با یک گروه ۵ نفره از طرف فدراسیون کوهنوردی کشور(درآن زمان گیلان هیئت کوهنوردی نداشت) به عنوان اولین فاتحین قله شاه معلم داشتم، عایدم گردید. درآن برنامه ۵ روزه {درآن هنگام(سال۱۳۵۳) به دلیل عدم وجود جاده یا مسیری مشخص برای رسیدن به قله ناچارا با استفاده از نقشه وقطب نما تعین مسیر می گردید به همین دلیل رسیدن به قله که طبق برنامه زمان بندی شده هم انجام شد ۴روز طول کشید}سازندها وفسیل هائی را دیدم (فسیل آمونیت دریک آئینه گسلی که بی شباهت با تابلوی نقاشی نبود)که یقینا اگر توفیق عضویتم درآن گروه کوهنوردی نبود هرگز چنین فرصتی برایم فراهم نمی شد. در طول خدمت اداری اگر توفیق همراه کردن همکاران زمین شناس در برنامه های کوه نوردی رانداشتم این توفیق راداشتم که کلیه مطالعات زمینشناسی وهیدروژئولوژی گیلان وگاه زنجان را بدون اینکه کمکی از مشاوری گرفته شود،باکمک همکاران وپرسنل امورمطالعات منابع آب انجام دهیم. حتی درمواقعی هم بخش مطالعات زمینشناسی وهیدروژئولوژی واگذار شده به مشاور را از شرح خدمات مشاورحذف وبا کمک وهمیاری ،همکاران زمین شناس انجام داده ایم که ازدیگر مزایای آن عبارت بوده از: دقت بیشتردراجرای برنامه ،وکاهش هزینه تا حد کمتراز۱۰% وبالاتر ازهمه افزایش افق دید،تجارب ودانش کارشناس و اشراف کارشناس مربوطه به منطقه وقدرت اتکاء به نفس و اظهار نظر کارشناسانه کارشناس، به کلامی ساده،رشد کارشناس مربوطه به مفهوم کارشناس. .برای آگاهی زمین شناسان عزیز عرض می کنم در سطح استان گروه های کوهنوردی متعدد زیر نظر هیئت کوهنوردی استان وجود دارند که به طور منظم هرگروه ،حدودا ماهی دوبار برنامه کوهنوردی دارند . که برنامه آن ها شامل تاریخ، زمان حرکت، مسیر حرکت ومنطقه یا قله موردنظر درشش ماهه اول ودوم هرسال تنظیم ودر اول هر۶ ماه اعلام می گردد. این امر برای برنامه ریزی وهماهنگ شدن بسیار مفید می باشد. شاید در شرایط عادی بازدید از بخش های مختلف کوهستان که حدودسه پنجم مساحت استان را زیرپوشش دارند به دلایل متعدد از جمله نداشتن راه دسترسی حتی راه مالرو،و وجود حیوانات درنده در پاره ای نقاط و… مقدور نباشد. لیکن در قالب پیوند با گروه های کوهنوردی بسترآماده شده وموقعیت ایجاد می گردد. علاوه برآن مزایای دیگری هم دراین برنامه وجوددارد که اهم آن ها عبارتنداز:
– اگر درطول هفته به دلیل مشغله کاری یا هردلیل دیگر فرصت رفتن به باشگاه وورزش که لازمه زندگیست نباشد یک روزتعطیل اختصاص پیدامی کند به ورزش جمعی درفضای بازطبیعی،
– رشد فرهنگ طبیعت گردی وطبیعت دوستی وحفظ طبیعت،اجرای برنامه جمعی وهماهنگ وانضباط پذیری .
– شناخت بهتر زیبائی های خلقت به خصوص دراستان زیبا وسرسبزگیلان که در هر مسیر ومنطقه آن جلوه ای اززیبائی های آفرینش خودنمائی می کند. هرفصل سال ،درهرشرایط آب وهوائی: باران، آفتاب یا مه جلوه ورنگ وبوی خاص ودلنشین خودرادارد.
– مزایای فراوانی هست که جهت پرهیزازاطاله کلام ازذکر همه خودداری می شود.لیکن چیزی که بیشتر درارتباط با عزیزان زمین شناس مدنظر است ره آورد این برنامه در شناخت سازندهای زمین شناسی وا شکال وساختمان های زمین شناسی می باشد . یادآور می شود که نظم ودیسیپلین حاکم در برنامه کوهنوردی( که برای هر گروه کوهنوردی منضبط، طبق برنامه وزمانبندی مربوطه وعاری از هرنوع مخاطرات الزامی است ) مجال بررسی سازندها ، اشکال وساختمان های زمین شناسی نیست. لیکن همان مشاهدات وبررسی های عبوری در حد برداشت UTM، گرفتن چند عکس در حین عبور، تاثیر لازم را درشناخت موقعیت سازند ،ایجاد انگیزی در مطالعه وبررسی کتابخانه ای ؛ رشد روحیه تحقیقی درنهایت ارتقاء دانش کارشناس خواهد داشت .درهرحال توصیه من به زمین شناسان جوان این است که اگر مشغله کاری وشرایط حاکم موقعیت وامکان چنین بررسی هائی را نمی دهد با پیوستن به گروه های کوهنوردی شهر خود،هم اززیبائی های طبیعت لذت ببرند، هم طبیعت زیبای استان گیلان را بهتر بشناسند. بااین ورزش هوازی سلامتی وتوانمندی جسمی وروحی خودرا تضمین نمایندوهم درارتباط با مسایل زمین شتاسی دید وشناخت بهتر وبیشتر ازمنطقه بدست آورند. این شناخت با گذشت زمان وتکرارپیمایش ها نیزافزون ترخواهدشد. ضمنا دراین پیمایش ها مناطقی موردبازدید قرار می گیرند که درشرایط معمول شاید هیچوقت امکان بازدیداز آنجاها میسر نگردد .به صورت فردی هم طبیعت گردی وکوهنوردی به هیجوجه توصیه نمی شود زیرا مخاطرات زیادی دربردارد وخودنیز بارها تجربه کرده وحتی باشرایطی مواجه شدم که مرگ را جلوی چشم هایم دیده ام. دوستان زمین شناس ،خوب می دانند که سازندهای آهکی درارتباط بامنابع آب نقش بسیار موثری دارند. ازجمله : جذب بخش قابل ملاحظه ای از نزولات جوی ازطریق درزو شکاف واشکال متنوع کارست موجود درغالب سنگ های آهکی وذخیره سازی آن ها وتشکیل مخازن آبی کارستی. وخروج تدریجی آن ها به صورت چشمه سار.- تامین بخش عمده جریان پایه رودخانه ها. – ظهورچشمه ساران غالبا پرآب که منابع ومخازن آب آن ها، سنگ های آهکی می باشند .- وجود درز وشکاف واشکال متنوع ومتعدد کارستی باجذب بخش قابل ملاحظه ای از نزولات موجب کاهش یا به تاخسر انداختن سیلاب می گردد. و…..
– به اعتقاد اینجانب زمین شناسانی که در بخش مطالعات وحفاحظت منابع آب فعالیت دارند ضرورتا با ید انواع سازند های آهکی گستره فعالیت خود واشکال متنوع کارستی را بشناسند.تجربه نشان داده که درشرایط معمول دستیابی به این شناخت به راحتی مقدور نیست .ارزان ترین وراحت ترین شیوه دستیابی به این شناخت فعالیت در گروه های کوهنوری می باشد.مطالبی را که تحت عنوان پراکنش سازند های آهکی دراستان گیلان دراین وب ارائه شده از دستاورد های جنبی فعالیت کوهنوردی اینجانب است . مطالب موردنطر به دلایل مختلف ازجمله کمبود امکانات درگذشته مثل دوربین دیجیتال،G.P.S. مقید بودن به رعایت انضباط ومقررات کوهنوردی ، در اختیارنداشتن زمان لازم ، مجاز نبودن به خروج از صف وردیف کوهنوردان(به طور معمول دربرنامه های کوهنوردی ، کوهنوردان موظف به حرکت خطی وپشت سرهم می باشندواین نظم باهدایت مسئول گروه، راهنما یان گروه وکوهیاران ، جلودار وعقب داردرطول مسر حرکت حفظ می گردد) و….دارای نواقص وخطا می باشد.امید است زمین شناسان جوان وپرانرژی این مطالب را در حد یک گام تلقی نموده دراصلاح وتکمیل آن بکوشند.
بسیاری ازکارشنان جوان ، حتی کارشناسان قدیمی و با سابقه، مشتاق کسب اطلاعاتی درارتباط با چاه فلمن می باشند. ازجمله: مشخصات محل دارای شرایط حفرچاه فلمن، چگونگی تعین محل حفر چاه فلمن ، طراحی ومشخصات چاه فلمن، چگونگی حفاری وتعین آبدهی چاه فلمن و…….علیرغم این که دراین مورد، مختصر مطالبی قبلا در، وب سایت درج گردیده است ، مع الوصف چون اینجانب همیشه سعی نموده ام گزارشات، به خصوص شناسنامه فنی چاه هارا، به گونه ای تهیه نمایم که علاوه برارائه اطلاعات ومشخصات فتی سازه مربوطه، گزارش جنبه آموزشی برای کارشناسان جوان واشخاص مشتاق داشته باشد . لذا نمونه ای از گزارش مربوط به یک حلقه چاه فلمن که شخصا مطالعات وطراحی ونظارت آن را برعهده داشته ام ، جهت مطالعه علاقه مندان تقدیم می نمایم امیدوارم مقبول واقع شده ومورداستفاده قرارگیرد.
محمد پورهوشیار
روایت است که :رهگذری گوساله ای بردرخت بسته را دید که پیرمردی آن را به باد کتک گرفته است. رهگذر رابه حال گوساله زبان بسته دل بسوخت وپرسید به چه گناهی این بیچاره را این چنین می زنی؟ پیرمرد بااشاره دست بزغاله ای را نشان داد که در مزرعه روبرویش به بازی وجست وخیز مشغول بود.وگفت به گناه آن که ازدستم دررفته وتوان گرفتنش را ندارم.رهگذر با تعجب پرسیدکه بزغاله دررفته چرا گوساله سخت تنبیه می گردد.پیرمردگفت: اگر این هم رسن بکسلد ودررود قادر به گرفتنش نخواهم بود. به همین جهت پیشاپیش تنبیهش می کنم. رهگذر با لبخندی متعجبانه گفت :درک معنی رفتارت سخت است، لیکن معمای زدن گردن مسگر بیگناه درشوشتر به جرم گناه آهنگر بلخی برایم حل شد.
روایت بالا بی شباهت با توجیه ممنوعیت حفاری درگیلان که قطب کشاورزیست آنهم بااین همه جوانان بیکار،برای مصارف کشاورزی درشرایطی گیلان قطب پرباران کشوربا متوسط نزولات جوی سالیانه بیش از ۱۰۰۰میلیمتر بوده وازطرفی هم بیش از برداشت سالیانه از آب زیرزمینی فقط تلفات ناشی ازسرریز از مخازن آب های زیرزمینی به استناد گزارشات مصوب دارد.
هر۵ سال یکبار با هزینه ای نسبتا بالا از منابع آب زیرزمینی آماربرداری شده وبا هزینه ای دیگرنیز ازطریق شرکت های مهندسین مشاور منتخب بیلان آب زیرزمینی تهیه می گردد .وباهزینه ای دیگر بیلان تهیه شده هر ساله به روز می گردد.
برابر نتایج گزارشات مزبور که توسط مهندسین مشاور منخب تهیه وتصویب گردیده است به دلیل اشباع بودن آبخوان های زیرزمینی وعدم ظرفیت پذیرش آن ها بیش از مقدارآبی که سالیانه برای مصارف مختلف ازآبخوان های زیر زمینی برداشت می شود تلفات ناشی از سرریز وجود دارد که ازطریق زهکش ها ورودخانه ها آب مازاد برظرفیت پذیرش آبخوان ها نهایتا به دریا تخلیه می گردد.”بزغاله دررفته، گوساله کتک می خورد”
استان های کویری وخشک همچون :یزد، کرمان، فارس،اصفهان وخراسان و….به دلیل پائین بودن ارتفاع ریزش های جوی سالیانه(متوسط ۶۰ ساله مختوم به سال ۲۰۱۰ ریزش جوی دراستان کرمان ۱۴۸ ملیلیمترودراستان یزد۵۹ میلیمتر گزارش گردیده است) وبرداشت بی رویه وبیش از حجم آب تجدید شونده از مخازن زیرزمینی، باافت شدیدآب زیرزمینی مواجه شده اندوگیلان با متوسط ریزش جوی سالیانه بیش از ۱۰۰۰ میلیمتر وتلفات ناشی ازسرریز بیش از برداشت سالیانه بانسخه استان های خشک وکویری ممنوع الحفاری شده است.
محمد پور هوشیار
واحد مطالعاتی لاهیجان- چابکسر که با کد۱۴۰۱ درتقسیم بندی واحد های مطالعاتی کشور مشخص گردیده و بخش شرقی استان گیلان را شامل می گردد واحد مورد نظردارای ۵۳/۳۵۴۷کیلومتر مربع وسعت است که۹/۱۳۱۲ کیلومتر مربع آن را اراضی جنگلی و ۹/۱۰۳۶ کیلومتر مربع را اراضی مرتعی و۷/۷۳ کیلومتر مربع را اراضی ریگزارها وپهنه های ماسه ای(۴/۱۱کیلومترمربع )،سطوح آبی(۴/ ۳کیلومتر مربع) ومناطق مسکونی(۹/ ۵۸کیلومتر مربع)تحت پوشش دارند. بقیه هم(۳/۱۱۱۰ کیلومتر مربع)زیر پوشش باغات ومزارع شالیکاری قراردارند.
بخش سوم- رودخانه های جاری در واحد مطالعاتی آستانه -کوچصفهان
واحد مطالعاتی آستانه-کوچصفهان که با کد۱۳۰۱ درتقسیم بندی واحد های مطالعاتی کشور مشخص گردیده است ۲۷۴۱ کیلومترمربع وسعت دارد ،که ۱۴۲۴ کیلومترمربع آن را دشت مسطح کم شیب و۱۳۲۹ کیلومترمربع آن را نیزارتفاعات تشکیل می دهند.متوسط سالیانه ارتفاع بارندگی درسطح ارتفاعات این واحد مطالعاتی ۴/۷۹۷ میلیمترودرسطح دشت ۴/۱۳۰۹ میلیمترگزارش شده است . باتوجه به مساحت دشت وارتفاعات ،متوسط سالیانه حجم نزولات جوی در سطح واحد مزبور ۲۹۰۹میلیون مترمکعب می باشدکه سهم مقدار ریزش درسطح دشت ۱۸۴۹میلیون مترمکعب و سهم مقدار ریزش درسطح ارتفاعات۱۰۶۰میلیون مترمکعب گزارش گردیده است.(۱۹) شرایط آب وهوائی ، وضعیت مورفولوژیکی، نوع سازند و بارش فراوان محدوده مطالعاتی آستانه-کوچصفهان ، موجب جاری شدن رودخانه های متعدد ومسیل های فراوان دراین گستره گردیده است مهمترین رودخانه های جاری درسطح محدوده مطالعاتی آستانه-کوچصفهان که شهرستان های رشت وآستانه وبخش اعظم شهرستان رودبار را شامل می گردد، عبارتند از : رودخانه دیسام ، زیلکی، فیرارود، رشته رود(تاریک رود)،خرشک، توتکابن(سیاهرود) ورودخانه سفیدرود که بزرگ ترین رودخانه حوضه آبریز ساحل جنوبی دریای خزر است.غیراز رودخانه سفیدرودکه ازدو شاخه بزرگ قزل اوزن که ازارتفاعات زاگروس سرچشمه گرفته،وشاهرودکه ازیال جنوبی البرزسرچشمه می گیرد، سایر رودخانه ها ی واحد مورد نظر از یال شمالی البرز سرچشمه می گیرند. کلیه رودخانه های مذکوررواناب خودرا به سفیدرود تخلیه می نمایند ورودخانه سفیدرود به دریای خزرمی پیوندد.ازاین واحد مطالعاتی سالیانه به طور متوسط۳۰/۳۶۶۳میلیون مترمکعب آب، به دریای خزر تخلیه میگردد.
رودخانه های حوضه تالاب انزلی
واحد مطالعاتی فومنات(تالاب انزلی) که با کد۱۲۰۲ درتقسیم بندی واحد های مطالعاتی کشور مشخص گردیده است ۳۸۷۶ کیلومترمربع وسعت دارد ،که ۱۸۵۱ کیلومترمربع آن را دشت مسطح کم شیب و۱۸۳۶ کیلومترمربع آن را نیزارتفاعات تشکیل می دهند.متوسط سالیانه ارتفاع بارندگی درسطح ارتفاعات این واحد مطالعاتی ۷/۱۰۵۷ میلیمترودرسطح دشت ۵/۱۳۳۳ میلیمترگزارش شده است . باتوجه به مساحت دشت وارتفاعات ،متوسط سالیانه حجم نزولات جوی در سطح واحد مزبور ۴۴۱۲میلیون مترمکعب می باشدکه سهم مقدار ریزش درسطح دشت ۲۴۶۸میلیون مترمکعب و سهم مقدار ریزش درسطح ارتفاعات۱۹۴۴ میلیون مترمکعب گزارش گردیده است. شرایط آب وهوائی ، وضعیت مورفولوژیکی، نوع سازند و بارش فراوان محدوده مطالعاتی فومنات ، همچنین اختلاف ارتفاع فاحش بخش کوهستانی وجلگه موجب جاری شدن رودخانه های متعدد ومسیل های فراوان دراین گستره گردیده است .با توجه به این که آب جاری در رودخانه ها از منابعی هستند که علاوه برامکان برداشت مستقم آب از آن ها، برای مصارف مختلف، در تغذیه آبخوان های زیر زمینی نیز نقش موثری دارند وجریان زیر جلدی بستر طغیانی ومسیل های متروکه آن ها(آب گذر ها) ازمنابع قابل توجه جهت استحصال برای مصارف مختلف ازجمله شرب می باشند .
خلاصه مشخصات رودخانه های جاری درگیلان
سرزمین ایران سرشار از مواهب طبیعی بوده و حیات اقتصادی کشور در گرو استفاده صحیح از این نعمت های خدادی است . حراست از انفال و بهره برداری درست از آن از وظایف ملی می باشد .
آب و خاک که زیر بنای همه فعالیت های تولیدی انسان در روی زمین است از جمله انفال بسیار پر ارزش کشور می باشد . هیچ فعالیت و تولید و سازندگی در کشور بدون آب انجام نخواهد گرفت
هدف از این بررسی، شناسائی انواع رسوبات آبرفتی(رسوبات منفصل یا ناهمجوش) حاوی آب شیرین قابل استحصال دراستان گیلان ومعرفی آبخوان های موجود. خصوصا آبخوان های شکل گرفته درآبگذر ها و تعرفه روش مناسب بهره برداری فنی واقتصادی باتوجه به شرایط آبخوان ، مقدارآب مورد نیازو… بررسی امکان حفر چاه مخزنی کوره دار(فلمن)، شناسائی مناطق دارای پتانسیل حفر چاه های فلمن و..
کلمات کلیدی: فلمن ،ناهمجوش، آبگذرها ،منفصل،آبخوان
ممنوعیت بهره برداری ازآب زیرزمینی درگیلان؟؟؟
سرزمین ایران جزء مناطق خشک تا نیمه خشک بوده ودرردیف مناطق کم باران ونسبتا” کم آب می باشد. متوسط بارش سالیانه دراین سرزمین حدود۲۴۰ میلیمتردرسال (کمتراز یک سوم متوسط بارش سالیانه جهان) با توزیع غیریکنواخت میباشد. به طوری که درقسمت هائی ازاین کشورپهناور متوسط ارتفاع سالیانه بارش کمتراز ۵۰ میلیمتر بوده ودر مناطقی هم مقدارآن بیش از ۱۰۰۰ میلیمتردرسال است. توزیع غیر یکنواخت بارندگی ساکنان مناطق کم باران وخشک را درطول تاریخ با چالش کم آبی مواجه نموده است.خوشبختانه پیشینیان ما با تلاش وخلاقیت وپشتوانه علمی وفنی استادان ومهندسین ایرانی با این مشکل مقابله کرده و آب مورد نیاز راجهت استمرارتوسعه وآبادانی کشورعزیز تامین نموده اند .ابتکار حفر قنات واحداث سد ها وبند های متعدد وکانال ها وشبکه انتقال آب گسترده ازجمله این اقدامات است . به عنوان نمونه درمقابله با مشکل کم آبی، می توان به نمونه ای از صدها سد وبند ساخته شده به دست ایرانیان که آثار وبقایای بعضی ها هنوز موجود بوده وبعضا بیش از۲۰۰۰ سال قدمت دارند به شرح زیراشاره نمود:
– بندبهمن درنزدیکی شهرکواردرجنوب شیرازدراستان فارس برروی رودخانه قره آغاج(سرشاخه کر) باقدمت بیش از ۲۰۰۰ سال.
– بند قیصریا بند میزان برروی رودخانه کارون جهت انحراف آب کارون به کانال گرگر.
– سد ایزدخواست دراصفهان (نخستین سد قوسی جهان)
– سد شادروان شوشتر (شادروان یعنی فرش وبساط منقش) برروی کارون (مربوط به زمان شاپوراول)
– سدکریت یاسدشاه عباسی درطبس که با ارتفاع۶۰ متر به مدت ۵۵۰ سال تاقبل از احداث سدهوردرامریکا بلندترین سددنیا بوده وهم اکنون نیز با داشتن تاجی به ضخامت یک متر رکورددارنازک ترین سددنیااست.
– سدکوروش کبیردرسرچشمه رودخانه دیاله واقع درسوریه امروز با ۲۵۰۰ سال قدمت.
– سددیاله برروی رودخانه دیاله از سرشاخه های اروندرود.
– بندداریوش کبیر برروی رودخانه کر باقدمت ۲۵۰۰ سال
– بنداخلمددر۶۰کیلومتری جنوب غربی مشهد درزمان شاه عباس دوم.
– احداث سدهای متعددبرروی اروندرودو رودخانه فرات واحداث کانال ها وشبکه گسترده آبیاری واحداث بندهائی برروی رودخانه کر دراستان فارس درزمان هخامنشیان برای آبیاری زمین های پیرامون تخت جمشید، که بقایای آن ها هنوز موجود است ازجمله بند ناصری در۴۸ کیلومتری شمال غرب تخت جمشید وسد فیض آباد درشمال تخت جمشیدوسدکواریابند بهمن برروی کر شاخه قره آغاج که قبلا ذکرش رفت.وحفرکیلومترها قنات که دراین مختصر مجال ذکرهمه نیست، بیانگر اندیشه،دانش،تبحروتلاش پیشینیان مادرمواجهه با کم آبی ومشکلات ناشی ازآن بوده است.
۱ –اهم نتایج حاصل از توسعه کامل یک چاه به شرح زیر می باشد :
*- استقراردانه های شن در وضع منا سب تر با خروج دانه های ریزوعدم ماسه دهی چاه در زمان بهره برداری.
*-افزایش تخلخل خاک در لایه های آبدار و هدایت هیدرولیکی (نفوذ پذیری ) خاک
*- افزایش مقدار آبدهی چاه به دلیل خروج مواد دانه ریز بافت خاک دراطراف لوله های مشبک .
…
برای اجرای یک حلقه چاه دارای کیفیت مناسب رعایت موارد عمده ای که، در مراحل حفاری ولوله گذاری وتکمیل وپمپاژ آن لازم الاجرا می باشند، تاچاه دارای بازدهی اقتصادی وعمر مفیدبهره برداری بوده ودچار مشکل نگردد به شرح زیر خلاصه گردیده و نا ظرین محترم باید ضمن توجه به موارد اشاره شده ،دراجرای صحیح بخش های مربوط به حفاری لوله گذاری، شستشو وگراول پک ، توسعه وپمپاژ توسط پیمانکار، کنترل دقیق دا شته وخواستاراجرای صحیح ومنطبق با اصول فنی موارد مورد نظر از پیمانکار مربوطه باشند
گزارش عمليات حفاري چاه عمیق شرکت ایران کنف
۲-۱-عملیات حفاری
روش حفاري : دوراني *
تاريخ شروع حفاري :۲۵/۴/۱۳۶۷ تاريخ خاتمه حفاري گمانه: ۲۶/۴/۱۳۶۷
تاريخ ترخيص دستگاه: ۲۰/۵/۱۳۶۷
تعداد روزهاي كاري دستگاه برای حفرگمانه : ۲ روز( کنترل روزانه حفاری) .ميانگين متراژ حفاري گمانه در روز : ۲۱متر.
عمق نهائي حفاري(گمانه ) : ۴۲متر( برقو) ۴۲ متر قطر نهائي حفاري : ۲۰ اينچ
عمق لايه هاي ريزشي ( يا خيلي نرم ) ……………………………. ضخامت لايه هاي ريزشي ( يا خيلي نرم )
لایه های زمین تا عمق حدود ۱۳ متری متشکل از نهشته های محیط خشکی ، شامل رس به رنگ زرد وماسه وسیلت وبعد از آن تا عمق ۳۷ متر متشکل از رسوبات مخروط افکنه ای شامل مواددرشت دانه مثل ریگ وشن باگردشدگی خوب همراه با مقداری ماسه واز عمق ۳۷ متر تا عمق نهائی (۴۲متر)رس دریاچه ای برنگ سبز زیتونی دارای سیلت وماسه بوده و ریزش درلایه های حفرشده یاوجودنداشته ویا مقدارآن بسیار ناچیزبوده است.
….
رعایت اهم نکات فنی دراحداث وبهره برداری از چاه های آب
عدم رعایت پاره ای ازنکات فنی در زمان حفاری وبهره برداری از چاه های آب موجب بروزمشکلاتی ازلحاظ فنی ومالی می گردد. چون شناخت این نکات ورعایت موارد مربوطه درکاهش وحتی پیشگیری از بروز مشکلات بهره برداری از چاه تاثیری انکار ناپذیردارند،لذابه طورفهرست وار به اهم آن ها اشاره شده ومشکلات عمده چاه های بهره برداری آب نیز می گردند .
چاه های آب پس از حفروتجهیز وبهره برداری تا مدتی بازدهی اولیه خودراحفظ می کنندلیکن با گذشت زمان تحت تاثیر عوامل مختلف فیزیکی ، شیمیائی وبیولوژیکی(سرعت جریان آب، ترکیب شیمیائی آب،گازهای محلول درآب ،اسیدیته آب ، تغیرات دمای آب، افت سطح استاتیک آب، ماسه دهی چاه وبالاخره فعالیت انواع باکتری های آهن خوارواحیاء کننده سولفات ها ولجن زا)دچار جرم گرفتگی وخوردگی می شوند. مشکلات نا شی از آن ها نیز غالبا منجر به کاهش بازدهی چاه (به صورت کمی وکیفی) می گردد.
به منظور انجام مطالعات زمین شناسی درروی زمین(زمین شناسی سطحی)از ترانشه ها ورخنمون ها ونمونه های سنگ وخاک استفاده می کنند و بابررسی عینی نمونه سنگ وخاک ،نوع سنگ وبافت خاک مورد شناسائی قرارمی گیرد.دربررسی های عمقی (بررسی های اکتشافی)شناسائی نوع سنگ وبافت خاک و… با حفاری ومغزه گیری وبا انجام آزمایشات متعدد برروی نمونه های برداشت شده امکان پذیر می گردد. درمواردی بنا به دلایل تکنیکی واقتصادی مغزه گیری دربرخی از سازندها مشکل وگاه غیر ممکن می باشد .ونمونه درحین اجرای عملیات حفاری شسته شده ویا خرد می گردند وانجام آزمایش برروی آن ها ناممکن می گردد. درچنین مواردی این نقص به طرق دیگر برطرف می شود.ازجمله روش هائی که درچنین موارد به کمک گرفته می شوند استفاده از روش های ژئوفیزیک ، ژئوشیمی ،چاه پیمائی ،تونل های اکتشافی و…. می باشند.دراین روش ها بااندازه گیری پارامترهای فیزیکی زمین به صورت درجا اطلاعات مورد نظررا بدست می آورند.چاه پیمائی از زمان های گذشته کاربرد وسیعی دراکتشافات نفت داشته وبعدا ازاین تکنولوژی دربخش معدن هم بهره گیری شد ه وکمک زیادی هم دربدست آوردن اطلاعات در حوزه اکتشافات معدنی می نماید. وهم اکنون درزمینه حفر چاه های آب (هیدروژئولوژی)هم کاربرد ارزشمندی درارزیابی تخلخل، نفوذپذیری بافت خاک وشناخت موقعیت وضخامت لایه های آبدار و… دارد.بااستفاده از چاه پیمائی اطلاعاتی از قبیل مشخصات فیزیکی سنگ ها، تشخیص مرز لایه های زمین شناسی ،کسب اطلاع از بخش های فاقد مغزه، تعین تخلخل، اشباع شدگی لایه از آب، نفت یا گاز و…بدست می آید. چاه پیمائی از نقطه نظر تصمیم گیری ،بخش مهمی ازمراحل حفاری وتکمیل چاه محسوب می گردد. کسب اطلاع دقیق وکامل ازنمودارگیری امری ضروری است. مخارج نمودار گیری کلا ۲% کل هزینه یک چاه تکمیل شده را به خود اختصاص می دهد وبنا براین درمقایسه با اطلاعاتی که می توان از آن به دست آورد بسیار ناچیز می باشد.
مجموع شرایط موجود دراستان گیلان به خصوص شرایط جوی ،متوسط ارتفاع بارندگی سالیانه، تعداد روزهای بارانی و…… ، موجب شده تا نوع مصالح به کاررفته در سازه هائی که در ذخیره سازی ، انحراف وتوزیع آب وبهره برداری ازآن در مصارف کشاورزی به کاربرده شده بعضا موقت وکلا ناپایداربوده ولذا به جز انهار وآببندان ها از دیگرسازه های بهره برداری ازآب درشکل سنتی آن اثری برجای نمانده ودراین زمینه نیز کمتر مطلب به تحریردرآمده و درمواردی هم به طورکلی مطلبی نوشته نشده است . . به همین جهت بامطالعه کتب تاریخی،بهره گیری ازخاطرات افرادی که درارتباط با سازه های مورد نظربه نحوی درگیر بوده اند ،بازدیدها وبررسی هاومذاکره با اشخاص کهنسال وقدیمی ذیربط با مسایل آب وآبیاری مطالبی به اختصار تهیه شده است.
دربین لوازم خانگی چیزی که برایم جالب وخاطره برانگیز است یخچال است. با دیدن یخچال طعم دلپذیر برف دوشاب مرحوم اسماعیل دائی که به گویش محلی اسمال دائی صداش می کردیم ویخ دربهشت وبستنی سنتی را،دردهان خود حس کرده وخاطرات شیرین گذشته برایم تداعی می گردد. خاطرات پر شور دوران دبستان را وثانیه شماری ساعت آخر کلاس های ماه های فصل بهار، برای شنیدن زنگ مدرسه وتعطیل شدن کلاس ودویدن به سوی اسمال دائی وپرداخت ده شاهی (نیم ریال) یا یک قران(یک ریال) برای گرفتن یک کاسه برف دوشاب (تهیه شده از برف تازه بلورین که چند ساعت قبل از برف چال آورده شده است وبرای حفظ آن از تاثیر گرمای خرداد درزیر بسته ای از گیاه سرخس که به گویش محلی خرف یا کرف نامیده می شود پنهان شده است)، یا یک پیاله بستنی خوش مزه ویا یک لیوان یخ دربهشت گوارا.
دیدن یخچال یادآورمنظره زنبیل های آویخته در داخل چاه آب خانگی است که نقش هریک از آن هاخنک نگهداشتن بخشی از خوراکی ها از جمله : میوه، گوشت و…. بوده است .تصور می کنم موارد اشاره شده برای نسل جوان وافراد زیر۴۰ سال (این متن درآذرماه ۱۳۷۵ تهیه شده است)عجیب بوده وشاید دراین زمینه چیزی نشنیده ونخوانده باشند . ازآنجا که انسان ذاتا سعی داردتا کمتر کاستی ها وسختی های روزگاران سپری شده رایاد آوری نماید، شاید کسانی هم که چنین دوران را دیده وتجربه کرده اند ، آن را به فراموشی سپرده باشند. اینجانب نیز درجائی نوشته ای دراین مورد ندیده ام . بدین جهت برآن شدم تا به مدد ذهنیات خود مطالبی هرچند ناقص ومختصر دراین زمینه تحریروارائه نمایم تاهم یادی از خاطرات گذشته باشد وهم ارج گذاری بیشتیر به آنچه که در اختیار هست .
در مقاله تاريخچه تاسيسات آب آشاميدني رشت و بندر انزلي، سوابق تامين آب مورد نياز شرب شهرهاي رشت و بندر انزلي از شروع اولين برنامه مطالعاتي آن در سال ۱۳۳۳ تا سال ۱۳۷۵ ، كه منجر به انعقاد قراردادوحفر ۴ حلقه چاه فلمن درامامزاده هاشم ودرنهایت احداث تصفيه خانه بزرگ سنگرگرديده ، مورد بررسي قرار گرفته است. در اين پژوهش ضمن نگرشي به انواع طرح هاي پيشنهادي در مقاطع مختلف زماني ، روند رشد تعداد مشتركين آب شرب و توسعه خطوط انتقال و شبكه شهري نيز به اختصار ديده شده است . همچنين مديريت بهره برداري از تاسيسات مزبور از ابتدا تا زمان تحويل بهره برداري آن به شركت آب و فاضلاب شهري استان هم مورد توجه قرار گرفته است. و سرانجام ضمن بيان چكيده ي طرح هاي توسعه تاسيسات تامين آب و خطوط انتقال، شرح مختصري از تصفيه خانه بزرگ رشت و اجزاء آن نيز ارائه شده است. ضمنا خاطر نشان می نماید که این نوشتار درسال ۱۳۷۷ به مناسبت روز افتتاح تصفیه خانه تهیه شده بود وبه منظور امکان انتشار جهت مطالعه علاقمندان تایپ مجدد گردید.